2015 ජනවාරියේ දී ආරම්භ කෙරුණු ‘යහපාලන ව්‍යාපෘතිය‘ අවුරුදු 5 ක් ගත වීමටත් පෙරම, එනම් නොවැම්බර් 17 වනදා පරාජයට පත් විය. එම යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් කිරීම සඳහා කටයුතු කළ පුළුල් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී පෙරමුණෙහි හවුල්කරුවකු ලෙස සිවිල් සමාජය නියෝජනය කරමින් සහභාගි වූ මෙම ලියුම්කරු ආණ්ඩුවේ ජීව කාලයෙන් පළමු වසර දෙක හමාර ආණ්ඩුවට පිටත සිට සහයෝගය දක්වමින්ද, සෙසු වසර දෙක හමාර ආණ්ඩුවේ වගකීම් දරමින් නිලධරයෙකු ලෙසද කටයුතු කර ඇත. අඩු තරමින් 2009 සිට 2014 දක්වා සෘජුවම විපක්ෂය සමග සම්බන්ධ වෙමින්ද, 2015 සිට 2019 දක්වා ආණ්ඩුව සමග සම්බන්ධ වෙමින්ද ගත කළ කාලය දෙස ස්වයං විවේචනාත්මකව අතීත ආවර්ජයක යෙදීම අනාගතය සම්බන්ධයෙන් ඇති අභියෝග තේරුම් කර ගැනීම සඳහා උපකාරී වෙතැයි සිතමි. එබැවින් ‘අනිද්දා’ පුවත්පතෙන් නව වසරේ ලැබුණු වටිනා ඉඩකඩ ඒ සඳහා යොමු කරන්නට කලපනා කිරීම කඩදාසි සහ තීන්තවලට කරන අසාධාරණයක් නොවනු ඇතැයි ලියුම්කරු අපේක්ෂා කරයි.
මෙම ලිවීම ආරම්භ කිරීම සඳහා වසර දෙක හමාරකට පමණ පෙර කාලය වෙත ගමන් කිරීමට ලියුම්කරු අවසර ඉල්ලා සිටියි. එවකට ලියුම්කරුගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන් පළ කළ ‘සමබිම‘ නම් මාසික පුවත්පතේ 2017 ජුනි මාසයේ කතුවැකිය ලෙස ඔහු විසින් ලියන ලද ලියැවිල්ල දීර්ඝ ලෙස උපුටා දැක්වීමට සිදු වෙයි.
‘2008 වසරේ සිට ”සමබිම” අප නිරත වුණේ රට තුළ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය සහ මානව හිමිකම් ස්ථාපිත කරගැනීම උදෙසා වන අරගලයකය. ඒ සඳහා ක‍්‍රියාකාරී වුණු ස්වේච්ඡුා බල ගණ විශාල පිරිසක් අතර, ඒ කටයුතු සමායෝජනය කරමින් ද, ආයතනික සහ පරිපාලනමය පහසුකම් සලසමින් ද පූර්ණකාලීනව කටයුතු කළ බල ඇණියක් ”සමබිම” සමඟ සිටියේය. ජීවිත තර්ජන සහ අස්ථාවරත්වය මැද, අනාගතයේ දිනක ඇති වන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී සමාජයක් පිළිබඳ සුබ සිහිනය දරා ගෙන, බලාපොරොත්තුවේ පහන් සිල නොනැසී දල්වා සිටින්නට අපගේ පූර්ණ කාලීන බලවේගයට හැකිවිය. විවිධ හැලහැප්පීම් සමඟ ඉදිරියට ගිය එම අරගලයේ එක් වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් වූයේ 2015 ජනවාරි 08 වැනි දින ජනාධිපතිවරණ ජයග‍්‍රහණයයි. ඉන් ඉක්බිති ගත වූ වසර දෙක හමාර යනු ළදරු ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී සම්ප‍්‍රදාය සහ ආණ්ඩුව පරාජය කරන ලද පසුගාමී බලවේගයන්ගෙන් ආරක්ෂා කර ගැනීමේ දෘෂ්ටිවාදී අරගලය ඉදිරියට ගෙන යාමට අප විසින් දායක වූ යුගයයි. සිවිල් සමාජය වෙත පැවරුණු මෙම භූමිකාව අප අර්ථකථනය කළේ රට තුළ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය සහ ජාතික සංහිඳියාව ඇතිකිරීමට වරම් ලබා සිටින ළදරු සම්මුතිවාදී ආණ්ඩුව, එය ළදරු අවධියේම විනාශ කිරීමට සැරසෙන පරාජිත රෙජීමයේ ඉතුරු බිතුරුවල දෘෂ්ටිවාදී ප‍්‍රහාරයෙන් බේරා ගැනීමට සටන් කරන ටර්මිනේටර් භූමිකාවක් වශයෙනි. වෙනස විසින් බිහි කරන ලද ආණ්ඩුවට පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3 ක බලයක් ලැබ තිබුණ ද, එය ක‍්‍රියාකරමින් සිටියේ තමා විසින් තමාට ආරක්ෂාව සපයා ගත නොහැකි ”ටර්මිනේටර්” චිත‍්‍රපටයේ ජෝන් කොනර් නම් දස හැවිරිදි ළමයා ලෙසය. එබැවින් දෘෂ්ටිවාදී ප‍්‍රහාරයන්ගෙන් ආණ්ඩුවට ආරක්ෂාව සැපයීමට සිදුව ඇත්තේ ජනවාරි 08 වන දා වෙනස ඇති කිරීමට දායක වූ ”සිවිල් සමාජය”ටමය. මෙම නිරන්තර අරගලයෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස අප ප‍්‍රතිසංස්කරණයන්හි ආරක්ෂකයන් ලෙසින් නොව ආණ්ඩුවේ ආරක්ෂකයන් ලෙස පෙනී යාම නිසා ”ටර්මිනේටර්” චිත‍්‍රපටයේ ටී 800 හෙවත් ආනල්ඞ් ෂ්වාසෙනෙගර්ට මෙන් අපට ද තුවාල සිදු විය.”
ඉහත උපුටා දැක්වුණු ලියැවිල්ල පිළිබඳව ඒ කාලයේ කිසිදු සංවාදයක් ඇති නොවීය. ඉන් කෙටි කලකට පසුව මෙම ලියුම්කරු සිවිල් සමාජයෙන් ඉවත්ව ආණ්ඩුවට එකතු වී වගකීමක් භාරගෙන කටයුතු කළේය. නමුත්, ඔහුද ඇතුළුව යහපාලන ව්‍යාපෘතිය ගොඩනැගීමට දායක වූ සිවිල් සමාජ බලවේගයන් මුහුණ දෙමින් පැවැතුණු උභතෝකෝටිකයක එක ප‍්‍රකාශනයක් එම උපුටනයෙහි ගැබ් වී තිබුණු බව ලියුම්කරු විශ්වාස කරයි.
පරාජිත රෙජීමයේ බලවේගයන් තම ප‍්‍රථම ප‍්‍රහාරය යහපාලන ආණ්ඩුවට එල්ල කරන්නේ 2018 පෙබරවාරි පළාත් පාලන ඡුන්ද විමසීමේදීය. ඒ වන විට යහපාලන ව්‍යාපෘතිය සඳහා දායක වූ දේශපාලන බලවේග කණ්ඩායම් හතරකට බෙදී සටන් කරන අතර, එය විසින් 2015 දී අසීරුවෙන් පරාජය කරන ලද බලවේගය එකට එක්වී එම තරගයට මුහුණ දී ජයග‍්‍රහණය කරයි.
එතැන් සිට ආණ්ඩුව ගෙදර යා යුතු බව කියමින් උද්ඝෝෂණයක නිරත වන එම බලවේගය, 2018 අපේ‍්‍රල් මාසයේදී අග‍්‍රාමාත්‍යවරයාට එරෙහිව ආණ්ඩුවේ පිරිසකගේද සහයෝගය ඇතිව ඉදිරිපත් කළ විශ්වාස භංග යෝජනාව පරාජයට පත් වුවද, 2018 ඔක්තෝබර් මාසයේදී ජනාධිපතිවරයා සමග එක්ව ආණ්ඩු බලය පැහැර ගැනීමට සමත් වෙයි. යහපාලන ව්‍යාපෘතියෙහි සියලූ බලවේග එකට එක්වී සිදු කළ දින 51ක අරගලයෙන් පසුව පෙරළා ආණ්ඩු බලය ලබා ගත්තද, එම ආණ්ඩුව කරගෙන යාමට සිදුවන්නේ රාජ්‍ය ආරක්ෂාව, නීතිය හා සාමය පිළිබඳ අමාත්‍යංශවල විෂය පථයට අයත් ආයතනයන්හි පාලනය මෙන්ම ජනමාධ්‍ය විෂයට අදාල ආයතනයන්ගේ පාලනයද, ඒ වන විට විරුද්ධ පක්ෂයේ සාමාජිකයකු බවට පත්ව සිටි ජනාධිපතිවරයා අත තිබෙන්නට අත හැර එක්තරා ආබාධිත තත්ත්වයකිනි. මෙසේ රාජ්‍ය ආරක්ෂාව සහ ජනමාධ්‍ය විපක්ෂය අත තබා ගෙන ගෙන ගිය ආණ්ඩුවට 2019 අපේ‍්‍රල් මස පාස්කු ප‍්‍රහාරයෙන් මාරාන්තික ලෙස තුවාල සිදුවන අතර, එම තුවාල පැසවමින් පවත්වා ගෙන යාමට ජනමාධ්‍ය විසින් අමිල මෙහෙයක් සිදු කරනු ලබයි. අවසානයේදී යහපාලන ව්‍යාපෘතිය පරාජය වීමට මුල පිරුණේ මේ ආකාරයෙනි.
වසර පහක යහපාලන ව්‍යාපෘතිය මගින් කරන ලද වැදගත්ම දායකත්වය ලෙස ලියුම්කරු සලකන්නේ 19 වන ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය සම්මත කරගැනීමයි. එ මගින් අපගේ ආණ්ඩු ක‍්‍රමය බරපතළ ලෙස වෙනස් කරන ලද අතර ජනාධිපති ධුරය නීතියේ පාලනය යටතට පත් කරන ලද්දේය. බලයේ උල්පත වන්නේ පරමාධිපත්‍යය හිමි මහජනතාව බවත්, මහජනතාවගේ ඡුන්දයෙන් තේරීපත් වන පාර්ලිමේන්තුව වනාහි ආරම්භ කරන්නාද, පවත්වාගන්නාද, විනාශ කරන්නාද වන බවත් එම සංශෝධනය මගින් තහවුරු කරන ලදි.
පාර්ලිමේන්තුව නොතකා හරිමින් ද පාර්ලිමේන්තුවට වගනොකියමින්ද පැවැතීමට විධායක ජනාධිපති ධුරයට තිබුණු හැකියාව එම සංශෝධනය මගින් අභියෝගයට ලක් කරන ලදි. ‘විපක්ෂයේ පොදු අපේක්ෂකයා’ ලෙස ඉදිරිපත්ව ජනාධිපති ධුරයට පත්වූ පුද්ගලයා විසින් ම යහපාලන ව්‍යාපෘතියට වසර හතරක් සපිරීමට පෙරාතුව, 2018 ඔක්තෝබර් 26 වන දා, එයට විරුද්ධව අභ්‍යන්තරයෙන් ගසන ලද කැරැුල්ල දින 51 කට පසු පරාජය කිරීමට හැකි වීම මගින් පෙන්වන ලද්දේ 19 වන ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් ඇති කරන ලද නව සම්ප‍්‍රදායෙහි සහ ආයතනය ව්‍යුහයෙහි ශක්තියයි. ජනාධිපතිවරයාට වෙනම ම ජනවරමක් ලැබෙන බව ඇත්තය; එහෙත්, ජනාධිපතිවරයා විසින් අගමැති ධුරයට පත් කළ යුත්තේ තමා කැමැති පුද්ගලයා නොව, පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතර කැමැත්ත ඇති බවට විශ්වාස කරන පුද්ගලයාය. එම විශ්වාසය සැබෑ කරුණු මත පදනම්වූවක්ද නැත්නම් ව්‍යාජ විශ්වාසයක්ද යන්න තහවුරු කිරීමට පාර්ලිමේන්තුව තුළ පරීක්ෂණයක් කළ යුතුය. එම පරීක්ෂණයෙන් අසමත් වුවහොත්, එනම් පාර්ලිමේන්තුවේ විශ්වාසය තහවුරු කරගැනීමට නව අගමැතිවරයා විසින් කළ නොහැකි වුවහොත්, අගමැති ධුරය දැරීමට අගමැතිවරයාට සහ අමාත්‍ය මණ්ඩලයට ඇති හැකියාව අවසන් වෙයි.
මෙවන් අභියෝගයකට මුහුණ දීම සඳහා ජනාධිපතිවරයා සාමාන්‍යයෙන් ගන්න්නා පියවර වන්නේ පාර්ලිමේන්තුව වාරාවසානය කිරීමයි. ඉන් අනතුරුව එක්කෝ පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර නව මහ මැතිවරණයක් කැඳවන බවට තර්ජනය කරන අතර, තමා විසින් පත් කරන ලද අගමැතිවරයාට සහය ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය මන්ත‍්‍රී සංඛ්‍යාව සම්පූර්ණ කර ගැනීම සඳහා යම් මන්ත‍්‍රීවරුන් සංඛ්‍යාවක අමාත්‍ය පදවි පිරි නමා, ඔවුන් තම වසඟයට ගැනීම ද සිදු කරයි. පාර්ලිමේන්තුව වාරාවසාන කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට ඇති බලය එසේම තිබුණත්, සිය අවශ්‍යතාව මත පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ බලය ජනාධිපතිවරයාට ලැබෙන්නේ පාර්ලිමේන්තුව වසර හතර හමාරක් සම්පූර්ණ කිරීමෙන් පසුව පමණකි. එමෙන්ම, අමාත්‍යවරුන් වශයෙන් පත් කළ යුත්තේ අග‍්‍රාමාත්‍යවරයා විසින් නිර්දේශ කරනු ලබන පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන් පමණක් වන අතර, එහිදී පත් කළ හැකි මුළු අමාත්‍යවරුන් සංඛ්‍යාව 70 කට සීමා කොට ඇත. එයින් කැබිනට් මණ්ඩලයට අයත් අමාත්‍යවරුන් සංඛ්‍යාව 30ක් පමණක් වන අතර, සෙසු අමාත්‍යවරුන් සංඛ්‍යාව 40 නොඉක්මවිය යුතුය. එබැවින් පාර්ලිමේන්තුවේ තමන්ට විරුද්ධ දේශපාලන පක්ෂවල මන්ත‍්‍රීවරුන් තනි තනි වශයෙන් හෝ කණ්ඩායම් ලෙස තම වසඟයට ගැනීමට ජනාධිපතිවරයාට ඇති හැකියාවද මෙනිසා අහෝසි වෙයි. මේ කියන ලද ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා ප‍්‍රතිපාදන නොතකා ජනධිපතිවරයා ක‍්‍රියා කළ හොත්, එයින් තම මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවූ බව පවසමින් අධිකරණය හමුවට ගොස් පිහිට පැතීමට පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන්ට හැකි වෙයි. මේ අනුව ජනාධිපති ධුරය පාර්ලිමේන්තුවේ සහ අධිකරණයේ අධීක්ෂණයට සහ සුපරීක්ෂණයට ලක් වෙයි.
ජනාධිපතිවරණ ජයග‍්‍රහණයකින් ආරම්භ වන යහපාලන ව්‍යාපෘතිය පරාජයට මුහුණ පාන්නේද ජනාධිපතිවරණයකදීම වීම උත්ප‍්‍රාසජනකය. කෙසේ වුවද එම ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වුණේද, තේරී පත්වූ ජනාධිපතිවරයාට ක‍්‍රියා කරන්නට සිදුවන්නේද යහපාලනය විසින් ගෙන එන ලද ඉහත කී 19 වන සංශෝධනයෙන් සීමා කරන ලද විධායක බලයක් යටතේය. ජනාධිපතිවරණයේ අපේක්ෂකයන් වශයෙන් ප‍්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂයන්හි නායකයන් ඉදිරිපත් නොවී දෙවන පෙළ පිතිකරුවන් ඉදිරියට ඒමද මෙම වෙනසෙහිම ප‍්‍රතිඵලයකි. අලූතෙන් පත්වූ ජනාධිපතිවරයා කුමන පක්ෂයෙන් පත්වූවද, රාජ්‍ය ව්‍යුහය තුළ, ආණ්ඩුව තුළ සහ දේශපාලන පක්ෂය හෝ පෙරමුණ තුළ තම බලය පැතිරවීම සඳහා වෙනස්කම් කිරීමට ඔහුට පෙළැඹීමක් ඇති වෙයි. ඒ සඳහා වන ව්‍යුහමය සීමා පනවා ඇති 19 වන සංශෝධනය සම්පූර්ණයෙන්ම හෝ සැලකිය යුතු මට්ටමකින් වෙනස් කර ගැනීමට ජනාධිපතිවරයා උත්සාහ දරනු ඇත. එහෙත්, ඒ සඳහා ජනාධිපතිවරණ ජයග‍්‍රහණයෙන් අඩු තරමේ මාස හයකට පසුව පමණක් පැවැත්වීමට හැකි වන මහ මැතිවරණයේදී තම වසඟයට ගත හැකි බහුතර බලයක් සහිත පාර්ලිමේන්තුවක් පත් කරගන්නා තුරු ඉවසා සිටීමට ජනාධිපතිවරයාට සිදු වෙයි. ප‍්‍රශ්නය වන්නේ තමා සතුව පැවති පසුගිය වසර පහක කාලයක් භුක්ති විඳින ලද බලතල බන්දේසියක තබා ජනාධිපතිවරයා වෙත ආපසු පැවරීමට පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන් එකඟ වේද යන්නයි. මෙම තත්ත්වය තවත් සංකීර්ණ වන්නේ ජනාධිපතිවරයා නියෝජනය කරන පක්ෂයේ නායකයා වන්නේ ඔහු නොව ඔහුගේ ආණ්ඩුවේ අග‍්‍රාමාත්‍යවරයා වීම විසිනි.
සුදර්ශන ගුණවර්ධන
අනින්දා පුවත්පත
