විමුක්ති මේ දවස්වල කෙටි චිත‍්‍රපටයක් කරමින් ඉන්නවා කියලා දන්නවා. හැබැයි අපේ තරුණ සිනමාකරුවන් කෙටි චිත‍්‍රපට කරන්නේ දිගු චිත‍්‍රපටයක් කරන්න නිකං පෙරහුරුවකට වගේ නේද?..
ඔව්, එහෙම අවුලක් තිබෙනවා. හැබැයි මම නම් දිගටම කෙටි චිත‍්‍රපට කළා. ඒක ඉදිරියටත් එහෙමයි. මේක වෙනස් මාධ්‍යයක්. හරියට කෙටිකතාවයි නවකතාවයි වගේ තමයි. හැබැයි අපි නවකතාවක් ලියන්න කලින් කෙටිකතා ලියන්නේ නැහැනේ. මෙතැන තමයි අපි අඳුනාගන්න ඕනෑ දේ තියෙන්නේ. කෙටි චිත‍්‍රපටයට අනන්‍ය දේවල් ටිකක් තිබෙනවා. අනන්‍ය සෞන්දර්යක් තිබෙනවා. අපි ඒ දේවල් අඳුනාගත්තොත් විතරයි මේක කරන්න පුළුවන්. දැන් අපි මේ කරන එකට කියන්නේ ඔම්නිබස් කියලා. බැලූ‍වාම එක දිගට පැයක් විතර බලන්න පුළුවන්. හැබැයි කෙටි චිත‍්‍රපට තමයි තිබෙන්නේ. අපි හිතමු ෆිල්ම් මේකර්ස්ලා පස්දෙනෙක් කියලා.. ඔවුන් එක මාතෘකාවක් යටතේ ෆිල්ම් පහක් කරනවා. මේක මීට කලින් මුම්බායිවල නිව්යෝක්වල කෙරිලා තියෙනවා. මම, බූඩි, කිංග් රත්නම්, හඳගම සහ ඩෙනිස්. අපි හයදෙනා තමයි මේ කෙටි චිත‍්‍රපට මාලාව කරන්නේ. කොළඹ කියන මාතෘකාව යටතේ තමයි අපි ෆිල්ම්ස් හදන්නේ. එක චිත‍්‍රපටයක් බොහෝවිට විනාඩි 7ක් විතර වෙයි කියලා හිතනවා.
නගරය කියන දේ ෆිල්ම් එකක් ඇතුළට ගෙනෙන්නේ කොහොමද?..සුළඟ එනු පිණිස ගත්තොත් ගම ගැන තමයි කතා කරන්නේ..
නගරය සංස්කෘතිකයි. ඒකට අදහස් ගොඩාක් තිබෙනවා. නගරයක් කියන්නේ බිල්ඩින්ග් ගොඩාක් විතරක්ම නෙවෙයි. නගරය, නාගරිකත්වය කියන සංකල්ප වඩා පරිණත විදියට සහ ගැඹුරින් සාකච්ඡුා කරන ෆිල්ම්ස් ලෝකයේ බිහිවෙලා තිබෙනවා. විශාල පිරිසක්, විශාල අභිලාෂයන් ගොඩාක් එක්ක තමයි නගරය බිහිවෙන්නේ. ඒ අභිලාෂයන් සියල්ලටම ආමන්ත‍්‍රණය කරන්න සහ ඒ අස්සේ මිනිස්සු රඳවාගන්න නගරයට පුළුවන් වෙලා තිබෙනවා. එතකොට විනයක් එක්ක තමයි නගරය හැදෙන්නේ. අනෙකා ගැන හිතන්න බැහැ.
සොයන්න බැහැ. පැවැත්ම සඳහාම යම් දුරස්ථකරණයක් නගරය ඇතුළේ නිර්මාණය වෙලා තිබෙනවා. අනික සුරක්ෂාව පිළිබඳ වූ, අප මත නගරය විසින්ම ගොඩනගලා තිබෙන විශ්වාසය. ඒක දේශපාලනික තත්ත්වයක්. ඉතිං අපි නගරය ගැන ෆිල්ම් එකක් අස්සේ කතාකරනවා නම් මේ දේශපාලනික සහ සංස්කෘතික කාරණා අපේ ෆිල්ම් එකේ රූප රාමු අස්සේ තිබෙන්න ඕනෑ. හැබැයි මේ බැ?රුම් කතාව බිල්ඩින්ග් ටිකක් පෙන්නුවාට අපිට දනවන්නත් බැහැ. අපි යුරෝපයේදී කතාකරන ගම සහ නගරය කියන දෙයත් මෙහි නැහැ. මෙහෙ තියෙන්නේ නගරයටත් නැති ගමටත් නැති විපරිත තත්ත්වයක්. ඒක අපි තේරුම් ගන්න ඕනෑ. ඒ අර්ථයෙන් මේ නගරවල මිනිස් ජීවිත වෙනස්.
සුළඟ එනු පිණිස චිත‍්‍රපටයට පස්සේ ඔබ කරන්නේ අහසින් වැටෙයි කියන චිත‍්‍රපටය. මට හිතෙන්නේ ඔබ මේ සිනමාකෘතිය හරහා ඔබගේම සිනමාවක් ගොඩනගාගන්නවා. දැන් ඒ සිනමාව ආධ්‍යාත්මික සිනමාවක් දක්වා පුළුල් වෙලා විචිත‍්‍ර වෙලා.. කොහොමද මේක වෙන්නේ? ජීවන දර්ශනය වෙනස් වීම සමගද මේ වෙනස් වීම සිදු වන්නේ…
එක්තරා කාලයකදී මම සිනමාව හෙව්වා. ඒ මේ මාධ්‍යයේ තිබෙන බලය නිසා. දැන් මෙහෙම හිතන්නකෝ.. දහසක් මිනිස්සු කළු කාමරයකට ගෙනල්ලා, ඒ මිනිස්සු හිඳුවලා අපි සිනමාව හරහා එකම විදියට සිතන්නට පොළඹවනවා. හැඟීමක් දනවනවා. මේක ආශ්චර්යයක් නෙවෙයිද? මම මුලින්ම ආකර්ෂණය වෙන්නේ මේකට. ඊට පස්සේ කල්පනා කළේ කොහොමද මේක හොඳිිින්ම කරන්නේ කියලා. එතකොට මේ මාධ්‍යයේ තිබෙන හයි ස්කේල්ස් මට රසවත්ව දැනෙන්න ගත්තා. අන්ද්‍රෙ තර්කොව්ස්කි, බර්ග්මාන්, කියොරොස්තාමි වගේ සිනමාකරුවන් මුණ ගැහෙන්නේ එහෙම. දැන් පුටුවක් හදන වඩුවෙක් ගන්නකෝ.. එයාට මේක හොඳටම අල්ලලා ගියොත් එයා පුටුවක් හැදීම කියන තැනින් නතර වෙන්නේ නැහැනේ. එයා ඒකේ අත්වලට කකුල්වලට කැටයම් දායි, ඔය වගේ දේවල් කරනවානේ. එතකොට එයා සාමාන්‍ය මිනිහා ඉල්ලන දේට එහා ගිහින් ෆෝම් එක ගැන, ශාප්නස් එක ගැන හිතන්න ගන්නවා. මම මෙතැනින් කියන්නේ නැහැ සිනමා කෘතියක් කිරීම පුටුවක් තනනවා වගේ දෙයක් කියලා. හැබැයි අපිට යම් විෂයක් රසවත්ව දැනෙන්න වුණාම එහෙමයි. මගේ සිනමාවත් එහෙමයි. මම සිනමාවේ නියැලීමෙන් වින්දනයක් ලබනවා. අනික් පැත්තට සිනමාව මාව වෙනස් මිනිහෙක් කරලා තිබෙනවා. මම හැමදාම හිතපු දෙයක් තමයි මොකටද මේ ජීවිතය කියන දේ. එතකොට මම එක පැත්තකින් ජීවිතය සොයාගෙන යෑම තමයි මේ කරන්නේ. මගේ ජීවන ගමනේ වෙනස්කම්වලට අනුව මගේ සිනමාවත් වෙනස් වෙනවා. දැන් මම සිත ගැන ගොඩක් හිතනවා. බුදුදහම, භාවනාව වගේ දේවල් ගැන ගවේෂණයක දැන් මම ඉන්නේ. අනික මම ප‍්‍රායෝගිකව ඒ ගවේෂණයේ ප‍්‍රතිිඵල විදිමිනුයි දැන් ජීවිතය ගෙවන්නේ. එතකොට මගේ සිනමාවත් එහෙම වෙන්න ඕනෑ නේද?
හැබැයි අනික් පැත්තෙන් හැම සිනමාකරුවාම කරන්නේ ඔය දේ තමයි. ඒත් තමන්ගේ ආකෘතියට පේ‍්‍රක්ෂකාගාරයක් හැදුණාම ඒ පේ‍්‍රක්ෂකයෝ ගැන හිතලා කෙනෙකුට එතැන නවතින්න පුළුවන්. ඊට පස්සේ මුදල් වෙනුවෙන් ඔවුන් ජීවිතයේ අර අභිලාෂය කල් දමාගන්නවා. උදාහරණයකට දකුණු ඉන්දියානු සිනමාවේ රැජිනි ගන්නකෝ, ඔහු අද හොඳ ගාන්ධිවාදියෙක්. රබර් සෙරප්පු දෙක දාගෙන කොණ්ඬේ රැුවුල ඩයි කරන්නේ නැතුව තැනකට සරලව යන්න පුළුවන් ඔහුට. ඔහු හිමාලයට ගිහිං භාවනා කරනවා. හැබැයි ඔහුට ඔහුගේ මේ පුද්ගලික ජීවිතය ඔහුගේ සිනමාව ඇතුළට ගෙන්න පුළුවන්ද? නැත්නම් ඔහුට ඔහු විදිහට සිනමාව ඇතුළේ ඉන්න පුළුවන්ද? බැහැ නේ. මේක අද ලෝකය පුරා තිබෙන ප‍්‍රශ්නයක්.
මෙතැනින් එළියට ගිහිං, ‘නෑ මම පේ‍්‍රක්ෂකයින්ට ඕනෑ දේ දෙන්නේ නැහැ’ කියූ සිනමාකරුවෝ හිටියා.. ඉන්නවා. කියොරොස්තාමි එහෙම කෙනෙක්. කිසලොව්ස්කි, ‘නැහැ මම එහෙම චිත‍්‍රපටි කරන්නේ නැහැ’ කියලා ගෙදර ගිහිං සිගරැුට් බිබී ඉඳලා මැරුණා. මම සල්ලි හම්බකරන්න මේ මාධ්‍යය පාවිච්චි කරන්නේ නැහැ. මම ජීවත්වීම සඳහා කරන්නේ ඇඞ්වර්ටයිසින්. අවුරුද්දකට වැඩිම වෙළඳ දැන්වීම් අධ්‍යක්ෂණය කරන පළමු තුන්දෙනා අතරේ මම අදටත් ඉන්නවා. එතකොට කෙනෙක්ට කියන්න පුළුවන්, ‘ජරා බිස්නස් එකක ඉන්න උඹට බැහැ ශුද්ධවූ සිනමා කලාවක් ගැන කතා කරන්න’ කියලා. හැබැයි එවැනි තර්ක මේ සියවසට ගැළපෙන්නේ නැහැ. ඒ මොකද එහෙම කියන එකාත් ඒ ජරා බිස්නස් එකේම කොටස්කාරයෙක් වෙන්න පුළුවන් නිසා.
ඔබ සුළග එනු පිණිස චිත‍්‍රපටයට විෂය කරගන්නේ යුද්ධය. එතකොට අද ඔබ යුද්ධය දකින්නේ වෙනස් විදියකට වෙන්න පුළුවන්..
මෙහෙමයි, මේ වෙනස යූ-ටර්න් එකක් නෙවෙයි. ඒක කියන්න ඕනෑ. හැබැයි එදා දැක්කාට වැඩිය දේවල් අද මම දකිනවා. ඒ කියන්නේ මගේ දැක්ම පුළුල් වෙලා තිබෙනවා. මේ සමාජය ඇතුළේ අපිට වයිඞ් වෙන්න, නැතිනම් පුළුල් වෙන්න අවස්ථා හරි අඩුයි. අද සීමිත අවකාශයක තමයි හැම දෙයක්ම රඳවලා තිබෙන්නේ. සමාජය රඳවන්න කැමති වුණාට, මම එහෙම එක සීමාවක රැුඳෙන්න කැමති මිනිහෙක් නෙවෙයි. යුද්ධය ගැන කතාකළොත් ආයි යුද්ධය නොඑන තැනට වැඩ කළ යුතුයි කියලායි අද මම හිතන්නේ. අපි යුද්ධයට පස්සේ සංහිදියාව ගැන ෆිල්ම් කළාම මිනිස්සු කියනවා ‘ඒවා හරි ප‍්‍රචාරාත්මකයි’ කියලා. ‘ඉතිං, ඔව්’ කියලා තමයි කියන්න වෙන්නේ. අනික් පැත්තෙන් කියනවා ‘හරි සරලයි’ කියලා. ‘ඔව්, සරලයි තමයි.’ මම හිතන්නේ අපි දැන්වත් මේ ප‍්‍රශ්නය සරලව තේරෙන භාෂාවකින් කතාකරන්න ඕනෑ. සුළඟ එනු පිණිස ගත්තොත්, ඒ කාලේ මට හිතුණේ මිනිස්සුන්ට ප‍්‍රශ්න තිබෙන්නේ බාහිර එක්ක කියලා. හැබැයි මම අද එතැන නැහැ. මම දැන් හිතන්නේ අපේ ප‍්‍රශ්නය තියෙන්නේ අපි අස්සෙමයි කියලා. අනික් පැත්තෙන් සිනමාව කියන්නේ හිත. ඒ වාගේම හිත දකින තැන. එතකොට මේ හිත ගැන, සිතුවිලි ගැන අපි සිනමාව හරහා කතා කළ යුතුයි. එනිසා සිනමාව හරහා සිත විවරණය කළ යුතුයි.
ඔබ මෙතෙක් කළ සිනමා කෘති අතර හොදම කෘතිය චත්රක් කියලා තමයි මගේ හැඟීම. ලංකාවේ බොහෝ විචාරකයන්, විමුක්ති අපිට ආයිත් කැලයට යන්න කතාකරනවා වගේ තැනකින් තමයි මේ කෘතිය කියෙව්වේ..
ඔව්, එහෙම අවුලක් තිබුණා. මම කියන්නම් චත්රක් පටන්ගත්ත විදිය. ඇත්තටම මට තවමත් ඒක හිතාගන්න බැහැ. ‘සුළඟ ගිනි අරං’ කියන චිත‍්‍රපටය කරන්න පටන් අරගෙන නිෂ්පාදකයාගේ ප‍්‍රශ්නයක් නිසා ෆිල්ම් එක නැවතිලා මම නැවත පැරීසියට ගිහිං ලොස්ට් වෙලා හිටපු වේලාවක් ඒක. ඒ වේලාවේ තමයි මගේ ඉන්දියන් මිත‍්‍රයෙක් ෆෙස්බුක් එකේ චැට් කරන ගමන් කිව්වේ, වරෙන් මෙහේ චිත‍්‍රපටයක් කරමු කියලා. මම හිතුවා විහිළුවක් කියලා. මම හිනා මුහුණක් යවලා නිකං හිටියා. පස්සේ මගේ ඊමේල් එකට ටිකට් එකක් එනවා. ඕනෑ මගුලක් කියලා මම ඉන්දියාවට ගියා. සති දෙකක් කල්කටාවේ හැම තැනම ඇවිද්දා. කල්කටාව කියන්නේ පුදුම තැනක්. මේ නගරය කොලොනියල් නගරයක් වෙන්නේම ඊට කලින් ඉන්දියාව ඇතුළේත් මේ නගරයට තිබුණු තැන නිසා. සිනමා කෘතියකට අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම එතැන. අපිට තියෙන්නේ බොන්සායි කරපු ගස් වගේ පුංචි සීමාසහිත ජීවිතයක්. ඒත් කල්කටාව කියන්නේ විශ්වය තරම් ලෝකයක්. අනික බෙංගාලි බස. අපිට යම් මනුෂ්‍ය සිදුවීමක් අභව්‍ය වෙන්න පුළුවන්, හැබැයි ඉන්දියාව වගේ රටක කල්කටාව වගේ තැනක ඒක එහෙම නැහැ. මම ආයෙත් පැරිස් ගිහිං සක‍්‍රිප්ට් එක ලිව්වා. ඊට පස්සේ ආයෙත් ඉන්දියාවට ඇවිත්, චන්න දේශප‍්‍රියත් ගෙන්නාගෙන ෂූට් කළා. එක මම ඉක්මණින්ම වැඩ නිමකළ චිත‍්‍රපටය.
දැන් කැලය ගැන කතා කරමුකෝ, ‘අහසින් වැටෙයි’ ෆිල්ම් එකේ මම කැලේ ගන්නේ කොච්චර ප‍්‍රචණ්ඩයිද කියන තැනින්. ඉතිං මම කොයි වෙලාවකවත් කැලේට යන්න කියන්නේ නැහැ. අපි කැලේ තවත් සතෙකුට ගොදුරක් වෙයි කියලා කොච්චර බයෙන්ද හිටියේ. එතකොට කැලෙන් එළියට ආවා කියන්නේ හොඳ දෙයක්. ඉතිං මම කියන්නේ නැහැ අපි ආයිත් කැලේට යන්න ඕනෑ කියලා. හැබැයි අපිට අවස්ථාවන් එනවා කැලේට යන්න වෙන. අපි මෙහෙම හිතමු.. අද වනචාරි කිව්වාම ඒක එතරම් හොඳ දෙයක් නෙවෙයි. හැබැයි මම නම් කියන්නේ වනචාරී කියන්නේ හොඳ දෙයක් කියලා. වනචාරී වෙන්න පුළුවන් නම් කොච්චර හොඳයිද? අපි අද ගෝත‍්‍රිකයි කියලා බනිනවා. ගෝත‍්‍රික කියන එක මේ නූතන තත්ත්වය එක්ක සසඳන කොට කොච්චර හොඳයිද? එදා මිනිහෙක් මැරුවේ තර්ජනයක් තිබෙයි නම් විතරයි. අද එහෙමද? අද මිනී මරන්නේ ඇයි? අද ලෝකයේ හැම රටකම වගේ මිනිස්සු කරන්නේ මොනවද, කතාකරන්නේ මොනවද කියලා හොරෙන් බලාගෙන ඉන්න, අහගෙන ඉන්න, බුද්ධි අංශ කියලා ජාතියක් තියෙනවා. මේවා නෙවෙයිද ම්ලේච්ඡු? මේවා කැලේට වැඩිය විකාර නැද්ද? අනෙක් පැත්තෙන් සංස්කෘතික සහ දේශපාලනික අර්ථයකින් ගත්තාම කැලේ කියන්නේ මේ අපි ජීවත්වෙන සමාජයම තමයි.
මේ ටික ඔළු‍වේ තියාගෙන චත්රක් ගැන හිතන්න. කල්කටාව ගැන මම මුලින් කිව්වානේ. මේ නගරයෙන් පලායන මිනිස්සු ගැන තමයි මම කතා කරන්නේ. මම කල්කටාවට යනකොට හැම තැනම බිල්ඩින්ග් හැදෙනවා. එතකොට මේ බිල්ඩින්ග්වල වැඩ කරන්නේ කලින් ඒ ගොවිබිම්වල ගොවිතැන් කළ මිනිස්සු. දැන් මේ බිල්ඩිම හදලා ඉවරවුණාම ඒ මිනිස්සුන්ට ඉන්න තැනකුත් නෑ කරන්න රස්සාවකුත් නෑ. එතකොට මේ මිනිස්සුන්ට තාවකාලිකව යන්න තියෙන තැන තමයි කැලේ. ඒ විප්ලවය සඳහා වෙන්නත් පුළුවන්. ඒ වගේම අධ්‍යාත්මය දියුණු කරන්න වෙන්නත් පුළුවන්. නැවත සංවිධානය වෙන්න උනත් කැලයට යන්න පුළුවන්නේ. මේ සමස්තයෙන් ගැළවෙන්න තාවකාලිකව හෝ කැලයට යනවා හැර වෙන මොනවා කරන්නද? මේක සර්කල් එකක්.
‘දැවෙන විහඟුන්’ තිරගත වුණාට පස්සේ බටහිර කේන්ද්‍රීය ෆෙස්ටිවල් සිනමාව අපේ සමාජය ඇතුළේ බරපතළ විදියට සාකච්ඡුා වෙන්න පටන්ගත්තා. මේ සාකච්ඡුාව නිසා ආර්ට් හවුස් චිත‍්‍රපට කරන්න බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි තරුණ සිනමාකරුවන් ව්‍යාකුල වුණා..
මෙහෙමය, අහසින් වැටෙයි චිත‍්‍රපටය මා ගැන වෙස්ට් එක ඩිසපොයින්ට් වුණ චිත‍්‍රපටය. ඔවුන් හිතුවේ මම ආපහු සුළඟ එනු පිණිස වගේ චිත‍්‍රපටයක් කරයි කියලා. ඒ්් නිසාම කාන් ෆෙස්ටිවල් එක මගේ චිත‍්‍රපටය තෝරාගන්නේ නැහැ. ඒක යන්නේ වෙනිස්වලට. වෙනිස්වලටත් තෝරාගන්නේ කලින් කාන් අවොර්ඞ් එක ගත්ත නිසා. මේක තමයි බටහිර අපි දිහා බලන විදිය. ඔවුන් හැම වේලාවේම මානව විද්‍යාත්මක ඇසකින් තමයි අපේ කෘති නරඹන්නේ. ඔවුන් සමාජීය විදියට විසඳාගෙන තිබෙන ප‍්‍රශ්න අප ඇතුළේ තවම තිබෙනවා නම්, ඔවුන් එයින් සසළ වෙනවා. එතකොට ඉබේටම ෆොමියුලා එකක් හැදෙනවා. ඒක හරියට ග‍්‍රහණය කරගෙන ඒ පැත්තෙන් කෙනෙකුට යන්නත් පුළුවන්. එතකොට සිනමාව වැඩක් නෑ. මේකෙන් ගැලවිලා මහා සිනමාකරුවන් විදියට පවතින නිර්මාණකරුවන් අද ලෝකයේ ඕනෑ තරම් ඉන්නවා. Tsai Ming-liang, Apichatpong Weerasethakul වගේ. සත්‍යජිත් රායි ගත්තත්, අකිරා කුරසාවා ගත්තත් ඔවුන් මේ වෙස්ට් එකට ඕනෑ දේ තමයි මුලින්ම කළේ. හැබැයි ඔවුන්් පස්සේ කළ චිත‍්‍රපට එතැනින් වෙනස් වෙනවා. ඒ නිසා අද ඔවුන් ලෝකයේ ප‍්‍රකට සිනමාකරුවන් විදියට, මැරුණත් අපි අතරම ඉන්නවා. අබ්බාස් කියොරොස්තාමි ගත්තත් එහෙමයි. ඉතිං මම හිතන්නේ අපිට අද මේ සිනමා උත්සව සම්මාන උළෙල ප‍්‍රතික්ෂේප කරලා පවතින්න බැහැ. හැබැයි අපිට ඕනෑ නම් ඒවාට තමන්ගේ කෘති ඉදිරිපත් කරමින් ඒ ඒ දේශපාලන ව්‍යාපෘතීන් සහ සංස්කෘතික ව්‍යාපෘතීන්වලට නතුවෙන්නේ නැතුව නිර්මාණ කරන්න පුළුවන්. ඒක තමයි මේ වෙලාවේ වැදගත්.
Aninda .lk
කේ .සංජීව