( 10.00 am ) ”මම යටත්වුණෙමි.” මේ ආගමික පසුබිමක සිටින කෙනෙකු තමන් ජීවිතයේ අවසානය වටහාගත් මොහොත, ජීවිතයේ අර්බුදයක ස්වභාවය වටහාගත් මොහොතක, තමන් ඒ තත්ත්වයන් පිළිගත් බවට සිදුකරන ප‍්‍රකාශයකි. එය සිදුකරන ලද්දේ ආගමික පසුබිමකටත් එහා ගිය සමාජ පසුබිමක සිටය. එය බෞද්ධ ධර්මය තුළ ඇති සියලූ කෙලෙස්වලින් ගැලවීමට තීරණය කරන ලද භාවනානුගෝගී ශ‍්‍රමණයෙකු තම සීලයට පිවිසීමට පෙර අධිෂ්ඨානශිලීව සිදුකරන ප‍්‍රකාශනයක් බඳුය. එහෙත් මෙම ප‍්‍රකාශ සිදුකරන ලද්දේ සියලූ සුඛවිහරණයන් මැද බහුවිධ දක්ෂතා ප‍්‍රකට කළ, රංග පාසලක් බඳු රංගධරයෙකු විසිනි.
ඔහු ඉර්ෆාන් කාන්.
ඉර්ෆාන් තමන්ට පිළිකාවක් සැදී ඇති බව පිළිගනිමින් මෙම ප‍්‍රකාශය කළේ 2018දීය. ඔහු තම මවගේ අභාවයෙන් දින කිහිපයකට පසුව, 2020 අපේ‍්‍රල් මස 29 මෙළොව හැර ගියේය. ඔහු අවසාන මොහොත දක්වා රෝගී තත්ත්වයන් සමග සටන් කළ බව අවසන් නිවේදනයේ ප‍්‍රකාශ කර තිබුණේය. ඔහු තමන්ගේ පිළිකා තත්ත්වය ගැන පවසා තිබුණේ ”මම ජීවිතය රසවිඳින අවස්ථාවකදීම, ජීවිතය විස්මයට පත්කරවන දෙයක් සිදුවුණා.” කියාය.
1990 පමණ පැවති ඉන්දියානු චිත‍්‍රපට උළෙලේදී අපි ප‍්‍රථම වරට ඉර්ෆාන් කාන් දුටුවෙමු. ඒ සලාම් බොම්බේ චිත‍්‍රපටයෙනි. ඔහුගේ ඉතා කුඩා චරිත නිරූපණය අප සිත්ගත්තේය. මුඩුක්කු පේළියේ සිටින මිනිසුන්ගේ අවශ්‍යතාවන් ලියා දෙන පුද්ගලයෙකු ලෙස ඒ සුළු චරිතය ආකර්ෂණීය ලෙස ඉදිරිපත් කළේය. ඒ කාලයේදී අපගේ ඉන්දීය සිනමා වීරයන් වූයේ නසීරුදීන් ෂා, ඕම් පූරි හා තවත් කිහිප දෙනෙකි. ඔවුහු ස්වරූපයෙන්ම අසම්මත වූහ. බොලිවුඞ් අධිරාජ්‍යය ගොඩනැගී තිබුණේ සුපිරි වීරයන් ලෙස පෙනීසිටින සුන්දර මුහුණු තිබෙන නළුවන්ටය. ඉර්ෆාන් එම සුරූපී අධිරාජ්‍යය ආක‍්‍රමණය කළ අසම්මත මිනිසුන් ස්වල්ප දෙනාගෙන් කෙනෙකි. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් එම සුරූපී අධිරාජ්‍යයටද, අසම්මත මිනිසාගේ රංගන පෞරුෂය ද අවශ්‍ය විය. ඔහු එය අධිරාජ්‍යයෙන් ඔබ්බටද ගෙන ගියේය.
ඔහු සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී තමන්ගේ රංගන දිවියේ මුල් අවධීන් ගැන සාකච්ඡා කළේය.”මම සිනමා කර්මාන්තයට ආවේ කතා කියන්නයි, සිනමා රංගනයේ යෙදෙන්නයි. ඒත් මට දැන් වෙලා තියෙන්නේ රූපවාහිනියේ හිරවෙන්න. මධ්‍යම පන්තික, නූගත් ගෘහනියන් බලන ටෙලිමාලා නාටකවලට. ඔවුන් මට හරියට ගෙව්වෙවත් නෑ. මොකද ඔවුන් හිතුවා මගේ රඟපෑම ඒතරම් නරකයි කියලා.”
නව දිල්ලියේ ජාතික සිනමා පාසලේ සිටිද්දී අහම්බෙන් මෙන් මිරා නායර්ගේ ඇස ගැටීමත් සමග ඔහුගේ ජීවිතය වෙනස් විය. ඒ සලාම් බොම්බේ (1988) චිත‍්‍රපටයට සම්බන්ධවීමත් සමගයි. ඒ ඇරඹුම වෙනස් හා ගැඹුරු එකක් වෙයි. ක‍්‍රමයෙන් ඔහුට රඟපෑම සඳහා චිත‍්‍රපට ලැබේ. ඔහුගේ ස්වරූපය අනුවම අසම්මත, විවිධ චරිත ඔහුට ලැබේ. විචාරකයන්ගේ අදහස අනුව ඔහුගේ හොඳම චිත‍්‍රපට ලෙස සැලකෙන්නේ, 2013 නිෂ්පාදනය වූ අසම්මත පෙම් සබඳතාවක් ගැන වූ The Lunch Box 2013)ල වෙනස් විදියක මිනිසුන් ගැන කතා කරන, අමිතාබ් බච්චන් හා දීපිකා පදුකෝන් සමග රඟන Pikku (:2015)ල සාකෙට් චෞද්ද්‍ර අධ්‍යක්ෂණය කළ, ඉන්දීය අධ්‍යාපනයේ අසමතුලිත බව ගැන සාකච්ඡා කරන Hindi Medium :2017)ල ඉන්දියාවෙන් ඇමෙරිකාවට සංක‍්‍රමණය වුණු පළමු පරම්පරාවේ අත්දැකීම් ගැන කියන The Namesake :2006), ඉන්දියාවෙන් බිහිවූ කැරලිකරුවෙකු මෙන්ම ජාත්‍යන්තරයට ගිය මලල කී‍්‍රඩකයෙකුගේ ඛේදාන්තය සටහන් වන Paan Singh Tomar:2012),
ඔහු බොලිවුඞ් කියන නමටත් නව අර්ථකථනයක් දුන්නේය.
”මම බොලිවුඞ් කියන නමට ප‍්‍රතිවිරුද්ධයි. ඒ් නම සාධාරණයි කියලා මම හිතන්නේ නැහැ. මොකද මේ සිනමාවට ආවේණික තාක්ෂණයක් තියෙනවා. ඔවුන්ටම ආවේණික සිනමා නිර්මාණ කිරීමක් තියෙනවා. ඒ ක‍්‍රමවිධි හොලිවුඞ් එක්ක කිසිදු සම්බන්ධයක් නැහැ. එය පර්සියානු වේදිකාවෙන් බිහිවුණා. එය අනිවාර්යයෙන්ම ඉන්දීය සිනමාවයි. අපි හැමදේම සමරනු ලබනවා, ඉන්දීය සිනමාවත් එහි දිගුවක්. එහෙමනම් අපි බොලිවුඞ් කියලා අපේ අනන්‍යතාව අහිමි කරගන්නේ ඇයි.”
2015දී ඉර්ෆාන්ට හොලිවුඞ් සුප‍්‍රසිද්ධ චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්ෂ රිඞ්ලි ස්කොට්ගෙන් ඇරයුම් ලැබෙන්නේ a The Martian චිත‍්‍රපටය සඳහාය. එහෙත් ඔහු ඒ අවස්ථාව දිල්ලි හා කල්කටාවේ රූගත කරන ලද Piku චිත‍්‍රපටය වෙනුවෙන් කැපකළේය. පික්කු චිත‍්‍රපටයේ අධ්‍යක්ෂක Shoojit Sircar සිතන්නේ ඉර්ෆාන් තමා නොව රිඞ්ලි ස්කොට් තෝරා ගනු ඇත කියාය. එහෙත් ඉර්ෆාන් ඉන්දියාවේ අඩුවියදම් චිත‍්‍රපටය තෝරාගත්තේය. ඉර්ෆාන් රිඞ්ලි ස්කොට්ගේ Body of Lies:2008) සහ ක‍්‍රිස්ටෝපර් නෝලන්ගේ Intersteller:2014) ද ඒ අයුරින්ම ප‍්‍රතික්ෂේප කළේ, කුඩා පිරිවැයකින් නිපදවනු ලබන ඉන්දීය චිත‍්‍රපට සඳහාය.
කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ඔහු ඉන්දීය සිනමාවේ විශිෂ්ටතම නළුවෙකු පමණක් නොව බටහිර සිනමාව ආකර්ෂණය කරගත් ඉන්දීය නළුවාද විය. බොලිවුඞ් ගිය අමිතාබ් බච්චන්, නසීරුදීන් ෂා වැනි නළුවන්ට පවා ජයගත නොහැකි වූ හොලිවුඞ් සිනමාව ඉර්ෆාන් ජයගන්නේයThe Warrior (2001), The Namesake (2006), The Darjeeling Limited (2007), Slumdog Millionaire (2008), New York, I Love You (2009), The Amazing Spider-Man (2012), Life of Pi (2012), Jurassic World (2015), Inferno (2016), Puzzle (2018)) යන ජාත්‍යන්තර සිනමා නිර්මාණයන්ට දායකවීමට ඔහුට හැකියාව ලැබී ඇත. ඔවුන් ඉර්ෆාන්ගේ ස්වාභාවික, ඔහුටම ආවේණික රංගන ශෛලියට, ඔහුගේ බහුවිධ රංගන විලාසයට ආකර්ෂණය වන්නට ඇත.
Inferno:2016) චිත‍්‍රපටයේ ඉර්ෆාන් සමග එක්ව රංගනයේ යෙදෙන හොලිවුඞ් නළු ටොම් හැන්ක්ස් ඔහුගේ ට්විටර් ගිණුමේ වෙනස් ආකාරයක සඳහනක් කරනු ලබනවා.
”මම අවදි වූ සැණින් ඔහුට ගිහින් කියනවා, ඉර්ෆාන් කාන්, ඔබගෙන් සොරකම් කළ හැකි සියල්ල මම සොරකම් කරනවා. මම චිත‍්‍රපටවල ඉතාමත් සෙමෙන් කතා කරන්න පටන් ගන්නවා. මම කදිම ඇඳුම් ඇඳුම් අඳිනවා. මම සෑම වචන පේලියකම අවසන් හඬ පෙළ ගස්සවනවා. එහෙම කරමින්, කාමරයේ සිටින නිවිච්ච හාදයාව මම දීප්තිය අඩු අයුරින් අනුකරණය කරනවා.”
ඉර්ෆාන් සමග එක්ව රංගනයේ යෙදුණු හොලිවුඞ් නිළි ලෙස්ලි ඈන් බ‍්‍රෑන්ඞ්: ”ඔහු විචිත‍්‍රවත් කලාකරුවෙක්. ඔහුගේ ඇස් හමුවේ මම හැම විටම අතරමං වුණා. රිදී තිරයේදී එය බොහෝ කතාවන් කියනවා.”
ටොරොන්ටෝ සිනමා උළෙල ඔහුට ප‍්‍රණාමය දක්වමින් පවසා තිබෙන්නේ ”අද දින අප සිහිකරනු ලබන්නේ ජනකාන්ත, අද්විතීය ඉර්ෆාන් කාන්වයි.”
The Amazing Spider- Man අධ්‍යක්ෂ මාර්ක් වෙබ්: ”ඉර්ෆාන් පැහැදිලිවම පෙන්වුවා ශක්තියේ හා මෘදුබවේ සහජීවනය තුළින් රංගනයේ පරිපූර්ණ තුලනයක් ඇති කළ හැකි බව. ඔහු The Namesake චිත‍්‍රපටයේ තමන්ගේ අලූතින් කැන්දන්් ආ බිරිඳට ගීතයක් ගායනා කරන විටදීත්, ඔහු තමන්ගේ පියාට Life of Pi චිත‍්‍රපටයේ කතා කරන විටත්, ඔහු අත්දකිනවා මහානුභාවසම්පන්න, ඉන්ද්‍රජාලමය හැකියාවක්. මා විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද නළුවන් අතරින් ඉර්ෆාන් සියුම් හැකියාවන් ඇති නළුවෙක්. මා ඔහු වෙනුවෙන් කැපවූ පේ‍්‍රක්ෂකයෙක්. ”
ඔහුගේ හැකියාව ඉන්දීය දේශසීමාවෙන් ඔබ්බට ගමන් කරන්නේ ඉතාමත් ඉක්මනින්ය. ”මම උත්සාහ කළා එය කරන්න (රඟපෑම). නමුත් එයම මා තුළ හිස්බවක් ඇති කළා. ස්වභාවයෙන්ම මා තුළට පැමිණෙන දේවල් මිස වෙනත් දේ කිරීමට මා කැමති නෑ. මම හැමදේම කළා. නමුත් ඔබට නිශ්වය වන දේ ගැන හා ඔබගේ නාඩි වැටීම ගැන ස්ථිරව සිටීම අවශ්‍ය වෙනවා. ජිම් එකට යෑම මට උද්දීපනයක් ඇති කරන්නේ නැහැ. කතාව සමග පේ‍්‍රක්ෂකයන්ගේ හදවත වෙත යන්න ඕන වෙනස් විදියකට.”
Qissa හා The Song of Scorpions යන චිත‍්‍රපටවල අධ්‍යක්ෂ අනුප් සින්ග් ඉර්ෆාන් ගැන ඔහුගේ අත්දැකීම් කිහිපයක් සටහන් කර තිබේ.
” Qissa චිත‍්‍රපටය රූපගත කරන කාලයේදී මට ඇහුණා ඔහු ගීයක් මුමුණමින් ඉන්න විත්තිය. එය මට නුහුරු ගීතයක්. ඔහු රිද්මයානුකූලව දෙබස් වැඩි දියුණු කරනවා. මම වාඩිවී ඇහුම්කන් දුන්නා ඔහුට. ඒ වගේම මට අවබෝධ වුණා ඔහු කරන්නේ මොකක්ද කියලා. මුමුණමින්, ගීත ගායනා කරමින් දෙබසෙහි ශබ්ද ලීලාව, වරනැගීම, ස්වරමාධුර්ය හඳුනාගන්නවා. ඒ අනුව තමයි ඔහු රංගනය අවම අයුරින් ඉදිරිපත් කරන්නේ. ඒ තුළින් චරිතයේ නියම කතාව ගොඩනගනවා.”
ඒ වගේම ඔහු ඉර්ෆාන් සමග සරුංගල් යැවීම සම්බන්ධව අදහසක් ඉදිරිපත් කරයි. එමඋදාහරණයෙන් ඉර්ෆාන් රංගනය කෙතරම් ස්වාභාවික හා සියුම් දෙයක් ලෙස අත්දැක්කාද යන්න පෙන්නුම් කෙරෙයි.
”අපි රූගත කරන්න යන අවස්ථාව වෙන කොට අපි දන්නවා ඔහුව කොහෙන්ද හොයාගන්න පුළුවන් කියලා. අපි කරන්නේ ඉක්මනින් අහස දෙස බලන එක. කොතැනක හරි සරුංගලයක් නටමින් ඉන්නවා නම් අපි දන්නවා ඉර්ෆාන් ඉන්නේ කොහෙද කියලා. ඔහු සරුංගල් යැවීම ගැන උමතු වෙලා හිටියේ. ඔහු The Song of Scorpions රූපගත කිරීම්වලට එන විට විවිධ වර්ණවලින් යුත් සරුංගල් අරගෙන ආවා. ඔබ හා සරුංගල් අතර ඇත සම්බන්ධය ගැන මම ඔහුගෙන් ඇහැව්වා.”
ඔබට එය හසුරුවන්න පුළුවන්, ඔබට එය තරමක කුසලතාවත් එක්ක හසුරුවන්න පුළුවන්. ඒ වගේම ඒකට සුළග එක්ක පොඞ්ඩක් නටන්න දෙන්නත් ඕනා. ඒත් මොහොතකින් හුළගේ ඇති වෙනස්කමකින් එය විනාශ කර නැවතත් පොළවට එවන්න පුළුවන්. ඔබ එය නැවතත් අරගෙන සකස් කරන කුසලතාවකට වඩා යමක්. සරුංගලය මට කියලා දෙනවා, හුළගේ සියුම් වෙනසක් පවා ඉතාමත් වැදගත් විත්තිය. රඟපෑමත් ඒ වගේ නෙමෙයිද? කියලා ඉර්ෆාන් පිළිතුරු දුන්නා.’
ඉර්ෆාන්ගේ සමුගැනීම ගැන බොලිවුඞ් සිනමාවේ බොහෝ දෙනෙක් තමන්ගේ සංවේගය දක්වා තිබුණි. ඒ අතරින් වඩාත්ම සංවේදී සටහනක් තබා තිබුණේ ඉර්ෆාන් වැනිම දක්ෂතා ඇති, වෙනස් ආකාරයේ රංගන විලාසයක් අනුගමනය කරන, තරු ලකුණු නොපෙන්වන සිනමා නළු මනෝජ් බජ්පායිය. ”මෙය සාධාරණ නැහැ.. ඇත්තටම මෙය සාධාරණ නැහැ. අපි එකම කොච්චියේ මිනිස්සු….එකම දිශානතියකට ප‍්‍රවේශ පත‍්‍ර අරගෙන ඉන්නේ. ඔබ නැගි දුම්රියෙන් ඔබ කලින්ම බැස යනවා මගේ ගමන් සගය. අප හොඳම මිතුරන් නොවුණත් අප ප‍්‍රතික්ෂේප කිරීමේ හා පිළිගැනීමේ එකම හුයකින් බැඳුණා එකම කාලයක.. අපි අතහැරියා එකිනෙකා ආඩම්බරයෙන් හා අගය කිරීමෙන්. ඔබ අපව හැරයාමේ වේදනාවෙන් අප අතිශය වෙහෙසට පත්ව සිටිනවා. විවේක ගන්න මගේ මිතුර…’’
2018 තමන්ගේ රෝගී තත්ත්වය වාර්තාවීමත් සමග ලන්ඩන් යෑමට ඉර්ෆාන් ඛාන් සහ බිරිඳ සූදානම් වෙමින් සිටි අවස්ථාවක ඔවුන්ගේ නිවසට හදිසියේ පුද්ගලයෙක් පැමිණියේය. ඔහු පැය දෙකක් පමණ ඔවුන්ගේ තත්ත්වය ගැන සාකච්ඡා කළේය. පසුව ඔහුගේ ලන්ඩන් නුවර නිවසේ යතුරු ඔවුන්ට බාර දුන්නේය. ඒ ශාරුක් ඛාන්ය. දෙදෙනාම හොඳ මිතුරෝය. ඔවුහු එක් ෆිල්ම්ෆෙයාර් සම්මාන උළෙලකදී සහභාගි වූ බොහෝ දෙනෙකු තිගැස්සෙනසුලූ ඉදිරිපත් කිරීමක් කළෝය. ශාරුක්, ඉර්ෆාන්ගේ අවසන් ගමන ගැන මෙසේ සඳහන් කර තිබුණි.
”මගේ මිතුර… අනුප‍්‍රාණික සහ අපගේ කාලයේ විශිෂ්ටතම රංගධරයාණෙනි. අල්ලාහ් ඔබගේ ආත්මය සැනසුම දෙනු ඇත. අපට ඔබ අහිමි වෙනවා. ඔබ අපගේ ජීවිත තුළ කොටසක්ව සිටි බව සෙනෙහසින් සිහිපත් කරනවා. ඔවුන් එම කුසලානයට සුරසැලක් කීවා. ඔවුන් ඔබගේ දෙනෙත්වලින් බොහෝ දේ දුටුවා.”
මෙහි විශාල කතාවක් කියැවෙයි. ඒ කතාව තුළ දැවෙන වේදනාව, දුක, ශෝකය රංගන පෞරුෂය ඇති බොලිවුඞ් සෑම නළුවෙකුටම දැනෙනවා ඇත.
ඉර්ෆාන්ට සමීප රංග ශෛලියක් තිබෙන නවාසුදීන් සිද්දික්: ”2000 වසරෙදි ඉර්ෆාන් කාන් ALVIDA නමින් චිත‍්‍රපටයක් කළා. මට එහි රංගනයේ යෙදෙන්න අවස්ථාව ලැබුණා. ඔහු මගේ මගපෙන්නුම්කරු වගේම චිත‍්‍රපට ගණනාවක එක්ව රංගනයේ යෙදුණා. ලෝක සිනමාවටම ඒ හිඩැස පුරවන්න අමාරුයි. එය මට බියකරු සිහිනයක්. මට ALVIDA කියලා කියන්න හිතනවා. සාමයෙන් සැතපෙන්න.”
සුදේශ් ද සිල්වා