ඉතාමත් සුළු ලාභයක් වෙනුවෙන් කෙටිකාලීන විසඳුමක් සඳහා මිනිසා විසින් ඉතා ඉහල ජෛව විවිධත්වයකට උරුමකම් කියන්නා වූ පරිසරය සමඟ ගැටෙන්නේ ඉතා කුරිරු අයුරිනි. තවත් එවැනි අවධානම් තත්වයක් අතිශය සංවේදී රක්ෂිත කලාපයකට මේ වන විට එල්ල වෙමින් පවතී. කෑගල්ල දිස්ත‍්‍රික්කයේ යටියන්තොට ප‍්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශයේ බණ්ඩාර රක්ෂිතයට මායිම්ව කැළණි ගගෙහි ප්‍රේරක කලාපය තුල පිහිටි සුවිශේෂී ජෛව පද්ධතියට උරුමකම් කියන්නා වූ කිතුල්ගල රක්ෂිත ප්රදේශයේ ඉදිකිරීමට යෝජිත කිතුල්ගල පෞද්ගලික කුඩා ජල විදුලි බලාගාරය එම පරිසර පද්දතියේ මාරයා බවට පත්ව තිබේ.
බණ්ඩාර රක්ෂිතයේ දක්නට ලැබෙන හොර කුලයට අයත් Balnocapus Kitulgallensis ශාකය මුළු ලෝකයෙන්ම මෙම පරිසර පද්දතිය තුල පමණක් වාර්තා වේ. ඉතාමත් දුර්ලභ වටිනා ශාකයක් වන මෙම ශාකය ව්‍යාප්තව ඇති රක්ෂිතයට මායිම්ව පිහිටි ගංගා ප්‍රේරක කලාපය තුළ ගල්බෝර දැමීම, බැකෝ යන්ත්‍ර යොදා ඉදිකිරීම් කටයුතු කිරීම සහ විදුලි බලාගාරය සඳහා ජලය කොන්ක‍්‍රීට් අනුමන් ඔස්සේ ගෙනයාම නිසා ගංගාවේ ජල මට්ටම පහත බැසීමට ලක් විය හැක. මේ හේතූන් නිසාවෙන් මෙම වැසි වනාන්තර ශාඛ වල පැවැත්ම සඳහා අත්‍යවශය ආර්ද්‍රතාවය අඩුවීම නිසා මෙම පරිසර පද්දතියට පමණක් ආවේනික ශාඛ සදහටම ලෝකයෙන් තුරන් විය හැක. මෙවැනි ගැටලූ හේතු කාරණා සැලකිල්ලට ගනිමින් ඉකුත් අප්‍රේල් මස, රත්නපුර දිස්ත‍්‍රික් සම්බන්ධීකරණ කමිටුව විසින් කුඩා ජල විදුලි බලාගාර නිසා සිදුවී ඇති දැවැන්ත පාරිසරික ගැටලූ සලකා බලා, සිංහරාජ ලෝක උරුම වැසි වනාන්තර මායිමේ සිට කිලෝමීටර 10ක් තුල කුඩා ජල විදුලි බලාගාර ඉදිකිරීම තහනම් කිරීමට සම්මත කර ගෙන ඇත. සිංහරාජයට නොදෙවෙනි ජෛව විවිධත්වයක් ඇති කිතුල්ගල ප්රදේශයේ මෙවැනි ඉදිකිරීම් කිරීම එහි ජෛව විවිධත්වයට සහ මෙම පරිසර පද්ධතියට පමණක් ආවේනික මත්ස්‍ය සම්පතටද කෙරෙන්නා වූ බලහත් තර්ජනයකි.
Devario micronema හෙවත් කිතුල්ගල සාලයා නමැති මත්ස්‍යා කැළණි ගංගා ද්‍රොණියේ කිතුල්ගල ප‍්‍රදේශය ආශ‍්‍රිතව, සෙමින් ගලායන සෙවණ සහිත දියපහර වල පමණක් ඉතා සීමිත ව්‍යාප්තියක් පෙන්වන මත්ස්‍ය විශේෂයකි. මෙම විශේෂය 1863 දී “පීටර් බ්ලීකර්” නම් විද්‍යාඥයෙකු විසින් මුලින් හඳුන්වා දී ඇති නමුත් මොවුන් ලෝකයෙන් වඳවී ගොස් ඇතැයි මතයක් පවතින වකවානුවකදී ගාල්ල වනජීවී සංරක්ෂණ සංගමය විසින් සිදු කරන ලද මිරිදිය සාලයන් පිලිබඳ අධ්‍යයනයේදී නැවත මෙම මත්ස්‍ය විශේෂය කැළණි ගංගා ද්‍රොණියේ කිතුල්ගල ප‍්‍රදේශය ආශ‍්‍රිතව නැවත සොයාගැනීමට හැකි විය.
යෝජිත කිතුල්ගල පෞද්ගලික කුඩා පරිමාණ ජල විදුලි බලාගාරය මෙම මත්ස්‍ය විශේෂය සීමා වී පවතින ප්රදේශයේ ඉදිකිරීමට නියමිත අතර, දැනටත් ප‍්‍රාදේශිය බලධාරීන් අවසර ලබා දී ඇති මෙම ඉදිකිරීම සිදුවුවහොත් කිතුල්ගල සාලයා මත්ස්‍ය විශේෂය වාසය කරන ජල මූලාශ‍්‍ර විනාශ වී මුලූ ලොවින් සදහටම වඳ වී යාමේ තර්ජනයක් පවතී ස්ථානීය ආවේණික (point endemic) කිතුල්ගල සාලයා සම්බන්ධ කරුණු පාරිසරික ඇගයීම් වාර්තාවල සඳහන් නොවී තිබීම නිසා අදාල ප‍්‍රාදේශිය බලධාරීන් මෙම ව්‍යාපෘතියට අනුමැතිය දී ඇත්තේ එකී වැදගත් කරුණු සම්බන්ධව සැලකිල්ලට නොගෙන බව පැහැදිලිය. ව්‍යාපෘතියට හසුවන ජල ප‍්‍රදේශය තුල මත්ස්‍ය විශේෂ 39ක් දැකිය හැකි අතර මින් 21ක් ලංකාවට ආවේනික මත්ස්‍යයින් වේ. ඉන් 17ක් වඳවීයාමේ තර්ජනයට මුහුණ පෑම නිසා IUCN රතු දත්ත පොතට ඇතුලත් වී ඇති අතර ඉන් 12ක්ම මෙම පරිසරයේ ජීවත් වේ.
බොහෝ ප‍්‍රදේශ තුල දැනට ඉදිකර ඇති කුඩා ජල විදුලි බලාගාර මගින් පරිසරයට නිර්දේශ කල ජල ප‍්‍රමාණයවත් බලාගාර හිමියන් විසින් නිදහස් නොකිරීම නිසා ඉතා ගැටළුකාර තත්වයක් ඇතිවී තිබේ. මෑතකදී කුඩා ජල විදුලි බලාගාර ඉදිකල බොහෝ දිස්ත‍්‍රික්ක තුල ජල චක‍්‍රය විකෘති වීම නිසා තද නියං තත්වයත්, ඉන් පසුව මෝසම් වැසි සමග ගංවතුර හා නායයෑම් විශාල වශයෙන් ඇතිවීමත් නිසා මිනිස් ජීවිත විශාල ගණනක් අහිමි විය, පවුල් ලක්ෂ ගණනක් දැඩි පීඩාවට පත්විය. මීට ප‍්‍රධාන හේතුව වූයේ ස්වභාවික වනාන්තර හා ජල මූලාශ‍්‍ර විනාශ කිරීමත්, එම ප්‍රේරක කලාප හා ජල මූලාශ‍්‍ර අවහිර කර කුඩා ජල විදුලි බලාගාර ඇතුළු නොයෙකුත් ඉදිකිරීම් කිරීමත්, ජලය ස්වභාවික දොළ හා ගංගා වලින් තොරව කොන්ක‍්‍රීට් කාණු පද්ධති හරහා යැවීම නිසා ජල උල්පත් විනාශ වීමත්, කඳු හා බෑවුම් ප‍්‍රදේශ තුල කැනීම් කටයුතු නිසා පසෙහි ස්ථාවරත්වය බිඳ වැටීමත්ය.
මෑත කාලීනව ඇතිවූ වියලි කාලගුණ තත්වයන් යටතේ හා ඉදිරියට අපේක්ෂිත දැඩි නියං හා එල් නීනෝ කාලගුණ තත්වයන් යටතේ කුඩා ජල විදුලි බලාගාර මගින් තව දුරටත් ජාතික විදුලි අවශ්‍යතාවයට සැලකිය යුතු සහයක් නොලැබෙන බව ඔප්පු වී ඇත. එය පසුගිය සමයේ විදුලි බල ජනන දත්ත සැසඳීමේදී පෙනී යයි, කුඩා ජල විදුලි බලාගාර 180කට ආසන්න ප‍්‍රමාණයක විදුලි උත්පාදන එකතුව ජාතික අවශ්‍යතාවයෙන් 2% ක් වත් නොවීමත් බලාගාර කාර්යක්ශමතාවය 20%ක් ආසන්නයේ පැවතීම මගිනුත් ඉහත කාරණය තවදුරටත් සනාත වේ.
වත්මන් පරිසර ඇමති ජනාධිපති මෛත්‍රිපාල සිරිසේන මහතා විසින් කිහිප වරක් සඳහන් කර ඇති පරිදි දිනෙන් දින උග‍්‍ර වන නියං තත්වය එල් නීනෝ තත්තවල සහ දේශගුණ විපර්යාස හමුවේ මෙරට ඉතිරි වී ඇති ජල මූලාශ‍්‍ර රැක ගත යුතු අතර, එම වටිනා ජල සම්පත හා වැසි වනාන්තර වනසමින් රටේ විදුලි අවශ්‍යතා පිරිමසා ගැනීමට කොහෙත්ම ඉඩදිය නොහැක. වනාන්තර විනාශය හා ගෝලීය උෂ්ණත්වය නැගීම නිසා ඉදිරියේදී පැමිනීමට නියමිත දරුණු නියං තත්වයත් සමඟ අපට කෘෂිකර්මාන්ත කටයුතු තබා පානය කිරීමටවත් ජලය ඉතිරි නොවනු ඇත.
ඉහත වැදගත් කාරණා සැලකිල්ලට ගෙන ලෝක ප‍්‍රසිද්ධ කිතුල්ගල පාරිසරික පද්ධතිය හා සංචාරක කලාපය විනාශ වීමට තුඩු දෙන මෙම කුඩා ජල විදුලි බලාගාර ව්‍යාපෘතියට අනුමැතිය නොදෙන ලෙසත්, සිංහරාජයට නොදෙවෙනි ජෛව විවිධත්වයක් ඇති මෙම සුවිශේෂ වැසි වනාන්තර පද්ධතිය රැක ගැනීමට අවශ්‍ය නීති සැකසීමට විධිමත් ක‍්‍රියාවලියක් දියත් කරන ලෙසත් වග කිවයුතු බලධාරීන්ගෙන් අප කාරුණිකව ඉල්ලා සිටිමු.
ලෝක ප‍්‍රසිද්ධ කිතුල්ගල පාරිසරික පද්ධතිය රැක ගැනීමට ඔබ මාධ්‍ය ආයතනයේ සහය ඉල්ලා සිටිමු.
පේශල පසන් කරුණාරත්න /මාධ්‍ය සම්බන්ධීකාරක/වැසිවනාන්තර සුරකින්නන්ගේ සංවිධානය
