සාමාන්‍ය ජනයාට ගැටලු ඇති වන අවස්ථාවලදී පල්ලියෙන් වීදියට බැස මහජනයා හා එක්ව අරගලවලට එක් වන පූජකවරු සිටිත් නම් ඒ අතේ ඇඟිලි ගණනටත් අඩුවෙනි. සරත් ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමා ඒ අතලොස්සක් වූ පියතුමන්ලා අතරින් කෙනෙකි.
වී ගොවියන් වස පානය කර දිවි තොර කරගන්නා අවස්ථාවක, රජයට අභියෝග කරමින් ගොවි නායක හරමානිස්, එම්. කේ. ජයතිස්ස ඇතුළු ගොවි මහත්වරුන් හිඟුරක්ගොඩ ගොවි උපවාසයේ නියැලුණු අවස්ථාව, ජල සම්පත පෞද්ගලික කිරීමේ අරමුණින්, ආණ්ඩුව ජල පනත ගෙන ආ අවස්ථාව, එප්පාවල පොස්පේට් නිධිය විදේශීය සමාගමකට අලෙවි කිරීමට කටයුතු කළ අවස්ථාව, හමුදා පොලිස් බලතල යොදා තාප විදුලි බලාගාරය ඉදිකිරීම සඳහා නොරොච්චෝලේ ගොවි බිම් ගොවියන්ගෙන් උදුරාගත් අවස්ථාව ආදි ඉතිහාසයේ තීරණාත්මක අවස්ථා වෙයි.
ඒ අවස්ථාවලදී පීඩාවට පත් ජනකොටස්වලට ශක්තියක් වෙමින් ඉදිරියෙන්ම හිටගත් කතෝලික පියතුමා වූයේ සරත් ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමාය.
■ ■ ■ ■ ■
‘මම ඉපදුණේ මාබුල ගමේ, හැදී වැඩුණේ වග කියන ගමේ. අම්මා තාත්තා දෙන්නම ගුරුවරු නිසා දුෂ්කර පළාත්වල විවිධ පාසල්වලට ගියා. පහේ ඉඳන් අවුරුදු තුනක් ගමේ ජෝන් බොස්කෝ විද්‍යාලයට ගියා. අටවෙනි ශ්‍රේණියේදී බොරැල්ලේ සෙමනේරියටත්, ඕ ලෙවල්වලින් පස්සේ අම්පිටිය සෙමනේරියටත් ගියා.
අධ්‍යාපන කටයුතු ඉවර වෙලා මීගමුවේ මහ වීදියේ පල්ලියේ අවුරුදු දෙකහමාරක් විතර හිටියා. පස්සේ සහායක පියනමක් හැටියට පිටිපන පල්ලියේ වැඩ කළා. ධීවර ජනතාව සමග තමයි වැඩි ඇසුරක් ඇති වුණේ.
පිටිපනින් පස්සේ පිටකොටුවේ හයවැනි පාවුළු මධ්‍යස්ථානයට ආවා. ඒකේ තමයි ක්‍රිස්තියානි කම්කරු ව්‍යාපාරය තිබුණේ. එතැන අධ්‍යක්ෂ ජෝ ඩිමෙල් පියතුමාට තමයි සංවර්ධන කටයුතු භාර වෙලා තිබුණේ. කම්කරු ව්‍යාපාරයේ වැඩ කරන ගමන් පියතුමාගේ සංවර්ධන වැඩවලට සහාය වුණා. 1979දී මම මීසම් සේවක හැටියට කටුනායකට ආවා.
1980 විතර මම මීසමේ පල්ලි සම්බන්ධ කටයුතුවලින් ඉවත් වුණා. බිෂොප් මාව යැවුවා පිලිපීනයේ පුහුණුවකට. ඇවිල්ලා මීගමුවේ ‘තම්මිට’ ආයතනයේ සංවර්ධන කටයුතුවල යෙදිලා හිටියා.
රතිඤ්ඤා පත්තු කිරීමක් නිසා මීගමුවේ ධීවර පැල්පත් තිහක් විතර ගිනිගත්තා. ධීවර දෙපාර්තමේන්තුවෙන් ඒ අයට ගෙවල් දුන්නා. නමුත් යම් පිරිසකට ගෙවල් හදන්න ඉඩම් මදි වුණා. එතකොට එහේ හිටිය ෆාදර් අයිවන් පෙරේරා මට එන්න කියලා ‘පොඞ්ඩක් මේ ගැන බලන්න’ කීවා. ඒ ප්‍රශ්නයට හවුල් වෙලා දහ දෙනෙක් එක්ක විතර වැඩ කරගෙන යනකොට, අවසානේ මේ නිවාස ප්‍රශ්නයෙන් දුක් විඳින එක්දහස් පන්සීයක විතර පිරිසක් එක් වුණා. මහ වීදිය, වැල්ල වීදිය, පිටිපන, පෙරියමුල්ල වගේ ගම්මානවල අය හිටියේ. ප්‍රදේශයේ පල්ලිවල පියතුමන්ලාගේ සහායත් ඇතිව පිරිස සංවිධානය වෙලා අවුරුදු පහක් විතර වැඩ කරනකොට ඒක ලොකු අරගලයක් වුණා.
ඩෙන්සිල් ප්‍රනාන්දු මන්ත්‍රීතුමා වෙළෙඳකලාපයට කියලා අයින් කරගෙන හිටපු ඉඩමක් තිබුණා. අපි ඒකෙන් අක්කර 72ක් විතර ප්‍රමාණයක් වෙන් කරගෙන මිනිස්සුන්ව පදිංචි කළා. එතකොට නිවාස අධිකාරිය බාරව හිටියේ ප්‍රේමදාස මහත්තයා. එයාගේත් උපකාර අරගෙන මිනිස්සුන්ට ගෙවල් 600ක් විතර හදලා දුන්නා.
නමුත් මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්න එතනින් ඉවර වුණේ නෑ. මීගමුවේ ජනාවබෝධ කේන්ද්‍රය පටන් ගත්තේ මිනිස්සුන්ගේ ඒ ප්‍රශ්න මූලික කරගෙන. කටුනායක මීසමේ දී මම අඳුනාගෙන හිටිය ළමයි කිහිප දෙනෙක් මේ සංවිධානයට පූර්ණකාලීනව සම්බන්ධ කර ගත්තා. පස්සේ අපට විදේශීය ආධාර ලැබෙන්න ගත්තා.
ධීවර ජනයාට තිබුණා ධීවර ආම්පන්න පිළිබඳ හා අස්වැන්න අලෙවිය සම්බන්ධ ප්‍රශ්න. ඒ ප්‍රශ්න දෙක මූලික කරගෙන අපි මීගමුවේ බෝට් යාර්ඞ් එකක් පටන්ගත්තා. කුඩා බෝට්ටු හදන්න පටන් ගත්තා. මිනිස්සුන්ට අඩු මිලකට ගුණාත්මක මාළු ලබා දෙන්න වැඩ පිළිවෙළක් හැදුවා. ’
88, 89 භීෂණ වකවානුව වන විට ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමා විශාල සමාජ කාර්යභාරයක නියැලී සිටියේය. ඒ නිසාම පියතුමා වටා පීඩිත මිනිස්සු විශාල වශයෙන් ඒකරාශී වී සිටියෝය. සමාජය ගැඹුරු අන්ධකාරයක ගිලී ගිය මොහොතේ සරත් ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමා තම ජීවිත අවදානම නොතකා අපක්ෂපාතීව මනුෂ්‍යත්වය වෙනුවෙන් පෙනී සිටියේය.
‘සමාජයේ අර්බුදයක්, යුක්තිය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් ඇති වී තිබෙනවා. මනුෂ්‍ය ඝාතන වැරදියි කියන ස්ථාවරයේ අපි හිටියා. විශේෂයෙන් තරුණයන් මරා දැමීම පිළිබඳව මම දැඩි ස්ථාවරයක සිට කටයුතු කළා. නමුත් ජ.වි.පේ. අපිව අවිස්වාස කළා. දෙපැත්තෙන්ම අපට ගැලවීමක් තිබුණේ නෑ.
බුත්තල මයිකල් රුද්‍රිගූ පියතුමා සන්නද්ධ කණ්ඩායමක් විසින් ඝාතනය කර තිබුණා. මීගමුවෙත් මරණ කිහිපයක් වුණා. මේ අතර දවසක් පොලීසියේ දී කතාවක් වෙලා තියෙනවා මේ ෆාදර් සරත් ඉද්දමල්ගොඩ තමයි මීගමුවට ජේ.වී.පී. ගෙනාවේ, බෝට් යාර්ඞ් එක තමයි මධ්‍යස්ථානය කියලා. රාත්‍රියේ පොලීසියේ පිරිසක් බෝට් යාර්ඞ් එකට ඇවිල්ලා, වොචර්ගේ ඇස් වහලා, ආයුධ වගයක් යාර්ඞ් එක ඇතුළට දාලා, වොචර්ගේ ඇස් ලෙහලා ‘මේ ආයුධ කොහෙන්ද?’ කියලා ඇහුවා.
සී.අයි.ඩී. එකෙන් මාව ප්‍රශ්න කරලා කිව්වා ‘අපිට කරුණු පැහැදිලියි, ප්‍රශ්නයක් නෑ, අපි අනිත් සෙකියුරිටි ගෲප්ස්වලටත් දැනුම් දෙන්නම්, නමුත් ඒ අය මොනවා කරයිද කියලා අපට කියන්න බෑ’ කියලා. බෝට් යාර්ඞ් එකේ ළමයි දෙන්නෙක් ගෙනැත් බාර දෙන්න කිව්වා. ඒ වෙනකොටත් ඒ අය එතනින් පැනලා ගිහින් තිබුණා.
අපිත් එක්ක හිටිය බොහෝ දෙනෙක්ගේ ගෙවල්වලට පොලීසියෙන් පනිනවා, ඇරෙස්ට් කරනවා. අපි ෆ්‍රෙඩී ගමගේ ඇතුළු ළමයි කිහිප දෙනෙක් වහාම පිලිපීනයට පිටත් කළා. සී.අයි.ඩී. ප්‍රශ්න කිරීමෙන් පස්සේ දවස් තුනක් වගේ ඇතුළත මටත් පිලිපීනෙටම යන්න වුණා.
පිලිපීනයේ මම මාස තුනක් විතර හිටියේ. එතැනින් සමුළුවකට සහභාගි වෙන්න ඉන්දියාවට ආවා. එතන අයගේ උදව්වෙන් නෙදර්ලන්තයට ගියා. ‘ඩච්’ භාෂාව දන්නේ නැති නිසා නෙදර්ලන්තයේ මට කරන්න දෙයක් නෑ. එතනින් එංගලන්තයට යන්න උත්සාහ කළා. නමුත් එහෙන් වීසා දෙන්නේ නෑ. මගේ අතේ අඩුම තරමින් බිෂොප්ගෙන් ලියුමක්වත් නෑ. උපන් රටට ගිහින් එතැනින් වීසා ඉල්ලන්න කියනවා. ඒත් ලංකාවට එන්න බෑ, තත්ත්වේ හොඳ නෑ.
නවදිල්ලියේ තිබුණා රැඩිකල් සමාජ ව්‍යාපාරයක්. මම එහෙට ගියා. ඒ අය ලංකාවේ අපි කරපු වැඩ ගැන අහලා තිබුණා. එතැන හිටිය දවස් තුන හතර තුළ එංගලන්තයට වීසා ගන්න උත්සාහ කළා. ඒ සංවිධානයේ හිටියා බෙල්ජියම් සිටිසන් තියෙන ෆාදර් කෙනෙක්. ෆාදර්ගේ බලකිරීම නිසා වීසා නිලධාරියා මට බෙල්ජියම්වලට වීසා දුන්නා. දැන් මම බෙල්ජියම්වල ඉඳලා එංගලන්තයට යන්න උත්සාහ කරනවා. නමුත් ඒ අයත් කියන්නේ උපන් රටට ගිහින් එතැනින් වීසා ඉල්ලන්න කියලා.
බි්‍රතාන්‍ය තානාපති කාර්යාලයේ හිටියා අපේ හිතවත් ස්ටීව් ඇලට්සන් මහත්මයා. එයා මැදිහත් වෙලා බෙල්ජියම්වලට දැන්වුවා මාව රිලීස් කරන්න කියලා.
එංගලන්තයේදී මට ශිෂ්‍යත්වයක් ලැබුණා. මම ආයතනයට බැඳිලා ඵීජ එක කළා. අවුරුද්දකින් පස්සේ මම වැඩිදුර ඉගෙන ගන්න ගෝල්ඞ් ස්මිත් කියන විශ්වවිද්‍යාලයේ ලියාපදිංචි වුණා. මාස තුනක් විතර ඒ කොලෙජ් එකේ ඉන්නකොට ලංකාවට එන්න ලැබුණා. ලංකාවට ඇවිත් ජයදේව උයන්ගොඩ යටතේ එම්ෆිල් එකට ඉගෙන ගත්තා. ආයෙත් ටිකෙන් ටික සමාජ වැඩ පැත්තට නැඹුරු වුණා. පස්සේ එම්ෆිල් අත්හැරියා.
1993 මම එනකොට මෙහෙ ඇමරිකන් හඬ ව්‍යාපෘතියට විශාල භූමි ප්‍රදේශයක් ලබාදීමට එරෙහිව අරගලයක් පටන් අරන් තිබුණා. ඒකට වැඩ කළා. අවසානේ මිනිස්සු පරාද වුණා. ඊට පස්සේ කණ්ඩලම ප්‍රශ්නය ආවා. ඒ වගේ ජාතික මට්ටමේ ජන අරගලවලට මම මැදිහත් වුණා.’
■ ■ ■ ■ ■
ජාතික සම්පත් හා මානව හිමිකම් සුරැකීමේ සන්ධානය ඇති කිරීමේ පුරෝගාමී මෙහවරක් සරත් ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමාගෙන් සිදු විය.
‘අනුරාධපුර එප්පාවල පොස්පේට් නිධිය විකුණන ප්‍රශ්නයේදී ඊට එරෙහිව විශාල ජන බලයක් ගොඩ නැගුණා. ඒ වෙලාවේ සිවිල් සංවිධාන, දේශපාලන පක්ෂ, ආගමික නායකයන්, විද්වතුන් මූලික වෙලා ජාතික සම්පත් හා මානව හිමිකම් සුරැකීමේ සංධානය පිහිටෙව්වා. එප්පාවල මහමාන්කඩවල පියරතන හාමුදුරුවෝ එහි මූලිකත්වය ගත්තා. ඉඩම් හා කෘෂිකර්ම ප්‍රතිසංස්කරණ ව්‍යාපාරය, සී.එම්.යූ. වගේ ආයතන එහි විශාල වැඩ කොටසක් කළා.
සිස්ටර් නොයෙල් ක්‍රිස්ටීන් ප්‍රනාන්දු මූලිකව වෙළඳකලාපයේ කම්කරුවන් පිළිබඳ කළ වැඩවලට සහාය වුණා. මීගමුවේ ජනාවබෝධ කේන්ද්‍රයේ වැඩවලට හවුල් වුණා.’
ආරම්භයේ පටන් උතුරේ යුද්ධය පිළිබඳ ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමා දරන්නේ ඉතාම සුළුතරයක් විසින් පිළිගත් මානවවාදී අදහසය. සමහරුන්ට ජීවිතයෙන් වන්දි ගෙවීමට ඒ අදහස දැරීමම ප්‍රමාණවත් වී තිබිණි.
‘අපි පළාත් සභාවලට පක්ෂව හිටියේ. අපට බොහෝ අය චෝදනා කළා රට පාවා දෙනවා, ඉන්දියානු ආක්‍රමණවලට ඉඩ දෙනවා කියලා. ජ.වි.පෙ. අපිව අවිස්වාස කරන තත්ත්වයක් ඇති වෙලා තිබුණා.
තිස්ස බාලසූරිය පියතුමාගේ ස්ථාවරය වෙලා තිබුණේ ‘යුද්ධය එපා. දේශපාලන විසඳුමක්’ කියන එක. ෆාදර්ගේ ඒ හැම කටයුත්තකටම මම සහභාගි වුණා.
තිස්ස බාලසූරිය පියතුමා සර්වෝදය එක්ක එක් වෙලා කතරගම ඉඳලා උතුරට විශාල පා ගමනක් සංවිධානය කළානේ. පොලීසිය ඇවිල්ලා පා ගමන නතර කළා.
‘යුද්ධය එපා, දේශපාලන විසඳුමක් දෙන්න’ කියලා. අපි ගෝල්ෆේස් පිටියේ උද්ඝෝෂණයක් කළා. පණහක හැටක විතර සුළු පිරිසක් හිටියේ. පොලිසියේ නිළධාරියෙක් ඇවිල්ලා තිස්ස බාලසූරිය පියතුමාට අමු තිත්ත කුණුහරුපෙන් බැන්නා.
යුද්ධයෙන් තුවාල වෙච්ච අය වෙනුවෙන් දකුණේ මිනිසුන්ව සංවේදී කරන්න, ආධාර එකතු කිරීම්, නගරවල යම් යම් කැම්පේන් සංවිධානය කළා.
ඒ වෙලාවේ මිනිසුන්ව දැනුවත් කරන්න සමහර පල්ලිවල ඉරිදා දේව මෙහෙය අවස්ථාව අපට දුන්නා. සරත් ගුණරත්න කියන මන්ත්‍රීවරයා මට ටෙලිෆෝන් එකෙන් කතා කරලා හොඳටම බැන්නා. එයා ආවේගෙන් බැන්නා කියලා මට ආවේගෙන් කතා කරන්න බෑනේ. මම සද්ද නැතුව හිටියා.
යුද්දේ අවසාන වකවානුව. ඉස්පිරිතාලවල යුද්ධයෙන් තුවාල වෙච්ච රෝගීන් පිරිලා හිටියා. ඇස් නෑ. කන් නෑ. අත් නෑ. කකුල් නෑ.’
■ ■ ■ ■ ■
සාමාන්‍ය පියතුමෙකුගේ සැප පහසු ජීවිතය පසෙකට දමා මහජනයා වෙනුවෙන් වීදි බැස දුෂ්කර මාරගයේ ගමන් කිරීමට සෙමනේරියේ අධ්‍යාපන අවධියේදීම ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමා තීරණය කර තිබිණි.
‘හැට ගණන්වල ලෝකය පුරාම තරුණ නැගිටීම් තිබුණා. ඒ තරුණ නැගිටීම් ගැන විශ්වවිද්‍යාලවල වගේම, සෙමනේරිවල හිටිය තරණයන්ටත් දැනුණා. පාරේ විදී සටන් නොගියාට, උගන්වන විෂයන් අලුත් වෙන්න ඕනේ කියලා වගේ අරගල කළා.
මේ අවධියේ යුරෝපයේ පිරිසක් සභාව ප්‍රතික්ෂේප කළා. කට්ටියක් පල්ලියෙන් ඈත් වුණා. කට්ටියක් මාක්ස්වාදය වැළඳගත්තා.
කතෝලික සභාවෙන් දෙවැනි වතිකානු මන්ත්‍රණ සභාව කැඳෙවුවා. යුක්තිය, සාධාරණත්වය, කම්කරු අරගල වගේ දේවල්වලට පල්ලිය තවදුරටත් විවෘත වෙන්න ඕනේ කියන අදහස ඒකෙදි මතු වුණා.
දකුණු ඇමෙරිකාවේ, දකුණු අප්‍රිකාවේ, ආසියාවේ විමුක්ති දේව ධර්මය පිළිබඳ කථිකාව පල්ලිය තුළින්ම මතු වුණා. ඒ අදහස් ලංකාවට හඳුන්වා දුන්නේ තිස්ස බාලසූරිය, ඇලෝසියස් පීරිස්, පෝල් කැස්පර්ස් පියතුමන්ලා. අපි විමුක්ති දේව ධර්මය ගැන පොත පත කියවන්න ගත්තා. ඒ වගේ පසුබිමක තමයි අපි අධ්‍යාපනය ඉවර කරලා එළියට එන්නේ.
මාක්ස්වාදය ගැන බොහෝ දේවල් අපි කියවලා තිබුණේ නෑ. නමුත් අපට ඒ ගැන තිබුණු අල්ප දැනුම අපි දේව ධර්මය දිහාට නැඹුරු වෙන්න හේතු වුණා. විමුක්ති දේව ධර්මය ඇතුළේ සමාජ විග්‍රහයක් තියෙනවා.
මනුෂ්‍යයෙක් තුළ ඇතිවන සියලුම හැඟීම් මා තුළත් තියෙනවා. නමුත් දූත කාර්යයට මූලිකත්වය දුන්නාම ඒවා අඩුකරගන්න පුළුවන්. අද කතෝලික සභාවේ තියෙන විශාලම ප්‍රශ්නයත් මේකයි. දූත කාර්යය අමතක වෙලා. විමුක්ති දේවධර්මයේදී අපට කියන්නේ දරිද්‍ර මිනිසාගේ අරගලවලට ඇතුල් වෙන්න කියලා.’
■ ■ ■ ■ ■
1993 දී ලංකාවට එන ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමාට ඉන්න තැනක් තිබුණේ නැත. ගෝනවල ප්‍රදේශයේ ඉතා මනරම් නිස්කලංක ආරාමයක් වන ‘තුලන’ ආයතනයේ ප්‍රධාන පියතුමා ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමාට කැමති කාලයක් එහි නවතින්නට ඉඩ දුන්නේය. අදටත් එතුමා සැබෑ පූජකවරයෙකු ලෙස මහජනයාට සේවය කරමින්, ඉතා සරල ජීවිතයක් ගෙවමින් එහි වාසය කරයි.
බෞද්ධයන් බුදුන් වහන්සේගේ ධර්මය දන්නේ නැත. ක්‍රිස්තියානිකාරයන් ක්‍රිස්තුන්වහන්සේගේ ධර්මය දන්නේ නැත. බුදුන්වහන්සේගේ ධර්මයට අනුව ජාති අනුව බෙදීම ධර්මයේ මූලික සිද්ධාන්ත වලට පටහැනිය. කතෝලික ධර්මයට අනුව සියලු මනුෂ්‍යයෝ දෙවියන් වහන්සේගේ දරුවෝය. හැමෝම සමානය. ජාති අනුව බෙදෙන්නට නොහැකිය.■
■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
